آزاد راه تهران به شمال نام یک پروژه بزرگ راه ‌سازی در کشور است که قرار است، شهر تهران را از طریق یک آزاد راه به شهرهای شمال ایران متصل کند و در دهه ۹۰ شمسی افتتاح و بازگشایی شود.

آزاد راه تهران به شمال از غرب تهران، یعنی تقاطع غیر همسطح با بزرگراه همت و بزرگراه آزادگان شروع و در امتداد با ناحیه و دره کَن در استان تهران، از حاشیه روستای سولقان به تدریج از منطقه کوهستانی توچال عبور کرده و سپس به دوآب (شهرستانک)، گچسر و مرزن آباد و به موازات جاده فعلی کرج به چالوس تا شهر چالوس ادامه یافته و در نهایت با یک تقاطع غیر همسطح به کمربندی نوشهر به چالوس و سپس به کمربندی چالوس به تنکابن متصل می گردد.

طرح اولیه پروژه آزاد راه تهران به چالوس به منظور تأمین ارتباط مطمئن و سریع و ارزان بین منطقه شمالى و مرکزى کشور و سهولت ارتباط با کشورهاى همسایه شمالى در چهار منطقه (شامل ۲۴ قطعه) طراحی و در حال اجرا می باشد.

مطالعات اولیه طرح آزاد راه تهران به چالوس در سال ۱۳۵۳ آغاز شد و پس از پیروزى انقلاب اسلامى مطالعات مسیر آزاد راه از سوى وزارت راه و ترابرى به مسابقه گذاشته شده و بهترین طرح توسط هیئتی متشکل از وزارت راه و ترابرى و سازمان مدیریت و برنامه ریزى نهاد ریاست جمهوری کشور انتخاب شد.

ضمن آنکه در طرح کالبدى منطقه گیلان و مازندران و مجموعه راهبردها و سیاست ها که در سال ۱۳۷۳ به تصویب شوراى عالى معمارى و شهرسازى رسیده، بر ساخت یک راه ارتباطى سریع میان تهران و غرب استان مازندران تأکید شده است.

این آزاد راه بخشى از آزاد راه سراسرى شمال به جنوب کشور است که در منطقه خود، کوتاهترین مسیر ارتباطى دریاى خزر با خلیج فارس بوده و در ترانزیت منطقه می تواند عمده ترین نقش را بر عهده داشته باشد.

و اما؛ اگر چه ساخت بزرگراه تهران به چالوس یک ضرورت انکار ناپذیر می باشد و در درازمدت این جاده ممکن است به یک فرصت خیلی خوب برای حمل و نقل و ترانزیت کالا و تفریح و رفاه مردم تهران و شهرهای مرکزی کشور تبدیل شود و رونق و توسعه شهرهای استانهای شمالی ایران را به دنبال داشته باشد، ولی در کوتاه مدت و میان مدت به خاطر عدم وجود زیرساختارها و امکانات زیربنایی در شهرها و روستاهای استان مازندران می تواند به یک معضل و مشکل حاد برای کل مردم نجیب و شریف این منطقه تبدیل شود.

در حال حاضر به علت عدم وجود زیر ساختارها، امکانات و تأسیسات لازم و کمبود اعتبارات و بودجه و عدم به کارگیری مدیران کاردان، توانا و غیر سیاسی در استان مازندران، افتتاح بزرگراه تهران به چالوس می رود تا به یک تهدید بزرگ برای کل استان مازندران و منطقه شمال کشور تبدیل شود و به مانند سیلی ویرانگر خرابی های گسترده ای در تمامی زمینه ها به مرور زمان از خود بر جا گذارد.

چرا که قبل از افتتاح این بزرگراه باید کلیه زیر ساختارها و امکانات زیر بنایی در تمام بخش ها مثل: ساخت، تکمیل و ساماندهی راه های ارتباطی (جاده ها، کمربندیها، روگذرها، زیرگذرها، پل ها)، احداث مراکز فوق تخصصی پزشکی و تامین تجهیزات آن، استقرار گردان های ویژه اطلاعات و عملیات پلیس با اختیارات نامحدود و مسلط به چهار زبان انگلیسی، عربی، ترکی و روسی با توجه به شرایط جدید ایجاد شده پس از افتتاح و بازگشایی بزرگراه تهران به شمال، احداث مراکز پذیرایی استاندارد و هدایت گردشگران داخلی و خارجی، فراهم کردن امکانات رفاهی و احداث مجتمع های خدماتی و رفاهی برای طبقات و قشرهای مختلف مردم در منطقه و در طول استان مازندران، ایجاد و احداث مراکز نمونه تفریحی و رفاهی در چهار فصل سال در مناطق جنگلی و نوار ساحلی و مناطق کوهستانی با تشویق و مشارکت و سرمایه گذاری بین المللی، تامین امکانات و گسترش فعالیت های فرهنگی، بسترسازی های اقتصادی، احداث شهرک های تخصصی صنعتی در استان، حل مشکل ترافیک، حل تضاد ها و چالش های فرهنگی و رفتاری، احداث تصفیه خانه ها، حل مشکلات زباله و فاضلاب، بسترسازی جذب و هدایت سرمایه گذاریهای مشترک بین المللی، حل آلودگیهای مختلف زیست محیطی و بهداشتی، احداث و راه اندازی مراکز ارائه دهنده خدمات پروازی هلی کوپتری(تاکسی هوایی) و مجهز به سیستم های ناوبری پرواز در شب توسط شرکت های خصوصی جهت جابجایی و حمل بار و مسافر و امداد و نجات در اکثر شهرهای استان مازندران با توجه به شرایط جدید ایجاد شده پس از افتتاح و بازگشایی بزرگراه تهران به شمال و … و در کل هر چیزی که مورد نیاز یک ساختار و ظرفیت جدید برای پنجاه سال آینده مازندران در هر بخش تخصصی می باشد باید با توجه به کمبود و گرانی زمین احداث و فراهم شود و گرنه بدون آینده نگری و پیش بینی تدابیر و تمهیدات لازم و با توجه به کمبودها و عدم وجود زیرساختارها و امکانات زیربنایی لازم، راه اندازی این جاده مصیبت بزرگی برای مازندرانی ها خواهد بود.
( مثل احداث و بازگشایی میان گذر و آزاد راه بر روی دریاچه ارومیه و مسدود کردن بیشتر مسیرهای سیستم گردش آب دریاچه ارومیه که مشکلات زیست محیطی زیادی را با گذشت زمان ایجاد نموده است.)

هر چند که شنیده شده است که طرح احداث قطار بین شهری و مترو بین تهران و چند شهر مازندران از جمله آمل و چالوس و قائمشهر و طرح راه اندازی قطار بین شهری در شهرهای استانهای شمالی از جمله مازندران و برقراری خطوط حمل و نقل کشتیرانی بین شهرهای استانهای شمالی و احداث بزرگراه دریایی در دهه آینده هم مد نظر بوده و در حال بررسی و مطالعه می باشد.

ضمن آنکه به نظر می رسد با توجه به شرایط ویژه و جدیدی که بعد از افتتاح آزاد راه تهران به شمال در سطح منطقه و استان مازندران ایجاد می شود و در جهت تمرکز زادیی و تسریع و سهولت در انجام شدن کارها، بهتر می باشد که با توجه به پتانسیل های موجود و جدا از فاکتور بعد مسافت، فرمانداری های سه شهرستان نوشهر، آمل و قائمشهر به معاونت استانداری مازندران و به فرمانداری ویژه ارتقاء یابند.

به هر حال؛ با توجه به کوتاه شدن مسیر تهران به شمال (۱۲۱ کیلومتر و میانگین سرعت ۸۰ کیلومتر در ساعت و شاید هم بیشتر) یعنی چیزی حدود یک ساعت و نیم مسافت مسیر تهران به شمال، انواع آسیب های اجتماعی کلان شهر تهران به شهرهای شمال و مردم خوب مازندران تحمیل خواهد شد و با مهاجرت و ساکن شدن افراد عوام و خواص استان تهران وضعیت فرهنگی مازندران دگرگون و تحت فشار قرار خواهد گرفت و فشار سنگینی به امکانات زیر ساختاری و زیر بنایی مازندران وارد خواهد شد و … .
مثل فشار به: زیر ساختارها و امکانات زیر بنایی شهرها و روستاها، زیر ساختارهای انرژِی و زیست محیطی، بالا رفتن پیک مصرف آب و برق و گاز و تلفن مخصوصا در زمان تعطیلات، گرانی و فشار اقتصادی به مردم بومی، بار ترافیگی شدید، تضاد و چالش های شدید فرهنگی و رفتاری، مسافرت و مهاجرت غیر قابل پیش بینی افراد عوام جامعه و ایجاد مشکل حاشیه نشینی و ایجاد ناهنجاریهای رفتاری و اخلاقی گسترده در مازندران، فراری دادن افراد خواص اقتصادی و علمی کشور برای نیامدن به مازندران و رفتن به استانها و کشورهای دیگر جهت سپری کردن تعطیلات و انجام سرمایه گذاری در محیط های آرام دیگر، اشتیاق زیاد برای تحصیل در مراکز آموزش عالی منطقه، تغییر شدید کاربری و همچنین ساخت و سازهای گسترده در زمین‌های کشاورزی در مازندران و تصاحب زمین های منابع طبیعی و از بین بردن جنگل و محیط زیست و … .
و همچنین آسیب‌های اجتماعی نوپدید به واسطه شکل‌گیری کلان شهری، پیچیدگی روابط انسان‌ها و ورود تکنولوژی‌های نوین شرایط جدیدی را در جامعه شمال کشور از جمله مازندران به وجود خواهد آورد.
چرا که به قولی استان مازندران مستعدترین استان کشور در زمینه پذیرش آسیب‌های اجتماعی نوپدید می باشد و با توجه به بهسازی و ترمیم جاده‌های هراز، سوادکوه و کندوان و احداث آزاد راه تهران به شمال رغبت بیشتری برای مردم مرکز کشور ایجاد می شود تا به شمال کشور روی آورند و در نگاه آماری و در بحث خروج از کلانشهرها مازندران هم اکنون رتبه نخست را در استقبال پایتخت نشینان در کشور دارا می باشد.

یکی از مشکلات اساسی استان مازندران بحث انتخاب مدیران کاردان و توانا و بحث ثبات مدیریتی است.
متاسفانه به شکل واقعی مدیریت های کلان خردمندانه و شایسته و با ثبات و غیر سلیقه ای و غیر سیاسی و امتحان پس داده به مانند برخی از استانهای کشور که مورد پسند مدیران کاردان و خردمند سیستم اداری کشور باشد هنوز در استان مازندران شکل کامل نگرفته تا با مدیریت اصولی و با ثبات زمینه مساعد و بستر مناسب برای حل مشکلات اقتصادی و آسیب های اجتماعی استان را فراهم کنند و به فکر برنامه ریزی واقعی و خوب و جذب و استفاده از اعتبارات برای توسعه و آینده بهتر فرزندان و مردم خوب استان مازندران باشند، نمونه اش هم دخالت های بی شمار گروههای مرجع سیاسی و دخالت های غیر قانونی و فرا قانونی نمایندگان مجلس شورای اسلامی در انتخاب و انتصاب و تعویض پی در پی استاندار و معاونین استانداری و مدیران کل و کاستن از اختیارات و عملکرد دولت ها در مازندران به گواه تاریخ می باشد.

ضمن آنکه این موضوع را باید در نظر داشت که مازندران یکی از استانهای معین تهران در حوادث طبیعی می باشد و با جدی تر شدن هشدارهای زلزله تهران توسط دانشمندان داخلی و خارجی در ۱۰ سال آینده، باید قبل از افتتاح این جاده کلیه امکانات زیربنایی و زیر ساختاری لازم و ضروری در مازندران احداث، فراهم و تکمیل شود تا در موقع ضرورت کمک حال مردم تهران و استان مازندران برای کمک رسانی باشد.

از موارد بسیار مهمی که به صورت مختصر نیاز می باشد به آن در اینجا پرداخت شود بحث هدایت و ساماندهی گردشگری و گردشگران داخلی و خارجی در استان مازندران و افزایش اختیارات اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی به مانند دانشگاه علوم پزشکی مازندران در حد قائم مقام معاون رییس جمهور و قائم مقام رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی کشور و کمک به رونق و صادرات صنایع دستی منطقه با توجه به افتتاح بزرگراه تهران به چالوس و کوتاه شدن این مسیر حمل و نقل در آینده می باشد.
ذکر این نکته نیز ضروری است که، با توجه به پتانسیل های گردشگری در چهار فصل سال در منطقه و حضور گردشگران ایرانی و خارجی، صنعت گردشگری در زمینه های مختلف تخصصی باید در استان مازندران به طور علمی و اصولی هدایت و ساماندهی شود و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران و بخش خصوصی باید با به کارگیری افراد متخصص، دلسوز و نخبه و مسلط به چهار زبان انگلیسی، عربی، ترکی و روسی نقش فعالتری را در این عرصه و این صنعت درآمدزا به مانند ترکیه ایفا نماید.

توجه به زندگی مردم بومی و تضمین سلامت و موفقیت صنعت توریسم در زمینه های مختلف و در چهار فصل سال در استان مازندران این نکته را آشکار می کند که صنعت گردشگری و گردشگران باید در استان مازندران هدایت شوند و مردم بومی نباید در این زمینه دچار مشکل شوند و در صورت عدم هدایت صحیح گردشگری و گردشگران ایرانی و خارجی و افراد عوام و خواص جامعه در مازندران فشار سنگینی به مردم بومی منطقه از هر نظر وارد خواهد شد.
ضمن آنکه سرمایه گذاری اصولی بر روی صنایع دستی منطقه که سوغات گردشگران داخلی و خارجی می باشد می تواند کمک خوبی برای رونق اقتصادی مردم مازندران و صادارت منطقه باشد.

همچنین مازندران به لحاظ موقعیت جغرافیایی و مکانی از استان‌های مهم کشور است و با در پیش بودن افتتاح و بازگشایی آزاد راه تهران به شمال، توجه ویژه به تجارت به صورت علمی و حمل و نقل و ترانزیت بین المللی در استان مازندران نیز از مسائل ضروری و اساسی به شمار می رود.
ضمن آنکه با توجه به کشاورزی بودن منطقه و محوریت صنایع غذایی (صنایع تبدیلی و تکمیلی صنایع غذایی)، استعداد و پتانسیل بالا و بسیار خوبی جهت سرمایه گذاری های مشترک بین المللی و رونق اقتصاد در منطقه و بدست آوردن بازارهای هدف به وجود خواهد آمد.

همچنین بازگشایی بزرگراه تهران به شمال در چالوس می تواند به نوعی سبب صادرات فرهنگی منطقه نیز شود.
مدیریت ارشد فرهنگی استان مازندران باید این استعداد و آمادگی را داشته باشد تا به طور متمرکز و مستقل از دخالت های سلیقه ای و غیر علمی افراد و با همراهی و همکاری سازمان های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و تربیت بدنی و … و ارتقا جایگاه اداره کل فرهنگ و ارشاد استان مازندران در حد قائم مقام وزیر فرهنگ و ارشاد به مانند دانشگاه علوم پزشکی مازندران و با هدایت صحیح گردشگران داخلی و خارجی در چهار فصل سال، آنان را به تفریحات سالم هدایت نموده و با برگزاری جشنواره های موسیقی محلی و سنتی و شاد کردن مردم، فرهنگ واقعی و اصیل بومی منطقه و استان مازندران را معرفی و به جای پذیرش فرهنگ وارداتی و از بین رفتن تاریخ و هویت کهن مازندران به صادارات فرهنگی بپردازد و در درآمدزدایی و رفاه مردم منطقه نقش اساسی داشته باشد و … فرصتی که مناطق و کشورهای دیگر در حسرت و آرزوی آن می باشند.

از موارد بسیار مهمی که باید در خصوص بازگشایی بزرگراه تهران به شمال مورد توجه جدی قرار بگیرید بحث محیط زیست و فرسایش منطقه در مسیر این آزاد راه و استان مازندران می باشد.
مردم بومی منطقه باید بیش از گذشته به تمیزی و پاگیزگی منطقه و استان مازندران حساس بوده و خیلی از موارد در این خصوص را رعایت کنند تا افراد غیر بومی و مسافر هم مجبور به رعایت آن شوند.
این طور نباشد که تفریح و خوبی های طبیعت منطقه برای گردشگران باشد و مشکلات گردشگران برای مردم بومی.

زیبا سازی مناظر و چشم اندازهای طبیعی مناطق اطراف آزاد راه تهران به شمال و محصورسازی اراضی طبیعی و مطالعات حفظ و احیای منابع طبیعی و همچنین زیباسازی رودخانه های استان مازندران از موارد بسیار مهم برای کار قبل از افتتاح آزاد راه تهران به شمال به شمار می رود.

افتتاح آزاد راه تهران به شمال اهمیت این موضوع را دوچندان می کند که بزرگان و مدیران ارشد استان مازندران باید با همبستگی و به دور از نگاه های سلیقه ای و سیاسی و طبق نظر کارشناسی و هر چه زودتر و به طور ضربتی تقاضای اختصاص و جذب اعتبارات ملی و بودجه ویژه برای طراحی و احداث تاسیسات و ایجاد زیرساختارها و امکانات زیر بنایی ضروری در استان مازندران قبل از افتتاح و بازگشایی این بزگراه حتی با تشویق و مشارکت بخش خصوصی همراه با به کارگیری پیمانکاران خوب داخلی و خارجی را انجام دهند و با شناسایی فرصت‌ها و آسیب‌ها و طرح آن برای توسعه و اشتغال پایدار و برنامه‌ریزی در اموری که موجب توسعه پایدار استان مازندران و منطقه شمال کشور می‌شود از جمله استفاده مفید و بهینه از زمین با توجه به کمبود و گرانی آن و حفظ محیط زیست در منطقه، بودجه و اعتبار کافی برای فراهم کردن زیر ساخت های جاده ای، ارتباطی، تجهیزات درمانی، امکانات شهری و روستای مناسب و … را با توجه به حجم ورود و خروج فعلی حداقل ۱۲ تا ۱۵ میلیون نفر مسافر به استان مازندران را در یک محیط امن و آرام تعیین، برنامه ریزی و تامین نمایند.

رامین حسن زاده – خبرنگار آزاد – مازندران